Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar Ker Best Jankari

Share

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Me Antar पंचपरगनिया आर कुड़मालि/कुरमाली दुइअ झारखंड केर नामक’रा छेतरिअ भासा हेके । हालांकि कुड़मालि एकटा जातिगत भासा हेके, आर झारखंड मेंहेन ज’तनाइ जातिगत भासा आहे उग्ला जनजातिअ भासाक भितरे राखल जाए आहे, किंतु कुड़मालि/कुरमाली भासा के एखन तक छेतरिअ भासाक भितरेइ राइख कहन पठन-पाठन झारखंड केर ढेइर-ढेइर इसकुल कालेज मेंहेन ह’तेहे ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Janam Sambandhi Antar

पंचपरगनिया झारखंड केर एकटा नामकरा भासा हेके जेटा छेतर’ बिसेस एआनि पाँच परगना (जाहाँ तक केर संसकिरति, भेस-भुसा, संसकार, एमाइन एक आहे) केर भासा हेके, आर एकर जनम केर संबंध झारखंड राइज आर एकर आसे-पासे बस’-बास कर’इआ भिनु-भिनु जाइत केर जातिअ भासा आर बाहिर ले आल भासा ले आहे । हुआँइ कुड़मालि एकटा जातिगत भासा हेके आर एकर जनम केर स’झा संबंध कुड़मि जाइत ले आहे, जे आजादि ले पहिल आदिबासिक सेरनि मेंहेन सुचिबध र’हे ।

WhatsApp Image 2022 04 28 at 6.20.44 PM 1
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Pathan Pathan Sambandhi Antar

सेछ’निक नज’इरे इ दुइअ भासाक पढ़ाइ लिखाइ झारखंड केर ढेइर-ढेइर इसकुल कालेजे पिछला 40 साल ले ह’तके आए आहे । दुइअ भासाक पठन-पाठन उंच’ कालास ले सुरू ह’ए आहे आर इसकुल अस्तरे झारखंड बनल बाद ले सुरू ह’ए आहे । झारखंड बनल बादे सरकारी तंतर’ मेंहेन इ दुइअ भासाक पकड़ बाढ़लक आर ‘‘झारखंड लोक सेवा आयोग’’ आर राइज केर अइन’ सेउआ मेंहेन भरति ह’एक तेहें भिनु-भिनु परतिज’गिता परिछाएँ इ दुइअ भासा के उचित जाएगा मिल आहे ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha मेंहेन तफाइत समाइन’ रूपे इ रकम आहे –

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Namkaran Sambandhi Antar

पंचपरगनिया भासाक नामकरन आर जनम अनेक जातिगत भासा आर बाहिर ले आल भासाक मिसरन/मिलल ले ह’ए आहे, जेगिला मुल रूपे पाँच परगना (जाहाँ तक केर संसकिरति, रिति-रिबाज, संसकार, गितेक सुर-ताल, लए एमाइन एक आहे) छेतर’ मेंहेन बस’बास करएँला । हुआँइ कुड़मालि भासाक नामकरन आर जनम एकटा खास जाति ‘‘कुड़मि’’ जेटा आजादि ले पहिल आदिबासिक सुचि मेंहेन सुचिबध रहे, केर आधारे ह’ए आहे ।

पंचपरगनिया भासा केर अइन’ परआए नाम – खेरवारी, अहीरी, तमडि़या, दिकुकाजि, सदानी, सदरी, सादरी, गँवारी, टाँइड़बांगला, टाँइड़राजिआ, पयारी, हेंठराजिआ, एमाइन आहे । एकर ढेइर उपभासाउ आहे – राहेआरि, बांड़दिआ, बुंडुआरि, तमडि़आ, ढालभुमिआ, खरसंवइआ, मानभुमिआ एमाइन आर इ उपभासा गिलाक ढेइर रकमेक उपब’लिअ आहे ।

हुआँइ कुड़मालि केर परआए नाम – कुड़माली ठार, कुरमाली, कुर्मालि, महतो भासा, माहताली भासा, किना-मिना भासा, कुड़मालि/कुड़माली, खोरठा, खोट्ठाली एमाइन । इ सउब नाम मइधे ‘कुरमाली’ नाम टाके सरकारी माइनता मिल आहे किंतु हालेक स’ध मेंहेन ‘कुड़मालि’ नाम टाके मुल मानल जातेहे ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Bhasha Priwar Sambandhi Antar

पंचपरगनिया अनेक जातिगत आर बाहिरि भासाक (बिसेस कइर कहन मागधी अपभरंस) मिसरन हेके, अहे तहें इटाके आरज’ (आर्य) भासाक गठे राखल जाएला हुआँइ कुड़मालि/कुरमाली के सरकारी माइनताक आधारे आरज’ गठेक भितरेइ राखल जाए आहे किंतु हालेक स’ध मेंहेन अनेक बिदुआन एके दरबिड़ (द्रविड़) गठेक भासा माइन आहएँ ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Jansainkha Sambandhi Antar

पंचपरगनिया कह’इआ ल’गेक जनसंइखा बिदुआन केर मत अनुजाइ लगभग 15 लाख ले उपर मानल जाए आहे हुआँइ कुड़मालि भासा कह’इआ ल’गेक संइखा बिदुआन केर अनुजाइ 50-60 लाख ले उपर माइन आहएँ ।

WhatsApp Image 2022 04 28 at 6.20.44 PM 2
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Chhetra Vistar Sambandhi Antar

पंचपरगनिया मुल रूपे पाँच परगना आर एकर बिस्तिरित छेतर’ (जाहाँ तक केर संसकिरति, रिति-रिबाज, ताल, सुर, संसकार एक आहे जेसन – बांगाल केर मानभुम, ढालभुम, पुरूलिया, उडि़सा केर किछु छेतर’, बोकारो, धनबाद, सिंहभुम आर आसाम केर दारांग) मेंहेन कहल जाएला हुआँइ कुड़मालि कह’इआ झारखंड, बांगाल, आसाम, उडि़सा आर बांगलादेस माहनउ आहेन । कहेक मतलब हेके कि जाहाँ-जाहाँ कुड़मि आहएँ हुआँ-हुआँ कुड़मालि कहल जाएला ।

इन्हे भी देखें :-

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Aakritimulak Vargikaran Sambandhi Antar

कुड़मालि केर बिदुआन सउब आकिरति चाहे रचनाक आधारे एके असिलिस्ट अंत ज’गात्मक भासाक भितरे राख’एंला किंतु पंचपरगनिया मेंहेन आकिरतिक अनुजाइ मिसरन बिसेसता देखे पाउआएला । काहेकि पंचपरगनिया ढेइर भासाक मिसरन हेके ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Lipi Sambandhi Antar

पंचपरगनिया भासा के देवनागरी, बांगला, काइथी लिपि मेंहेन लिखल जाएला, एकर आपन लिपिक नाम झाड़ लिपि हेके । हुआँइ कुडमालि भासा के देवनागरी, बांगला, उडि़या, असमिआ, काइथी एमाइन लिपि मेंहेन लिखल जाएला, एकर आपन लिपिक नाम कुड़मन आर कुड़मालि चिन्हामुदा हेके ।

Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Ainno Antar

कुड़मालि केर ढेइर सब्द’ किबल सअर केर ज’ग ले ब’इन आहे, एआनि कुड़मालि भासा मेंहेन सअरागम केर परधानता देखाएला । हुआँइ पंचपरगनिया मेंहेन एसन सब्द’ केर संइखा कम आहे जेसन –

पंचपरगनियाकुड़मालि
आउआउ/आउएँ
इहे/एहेएइएँ
इ/एंइ
उ/अंइ
उहेअंइए
इहेएंइए
आछा-आछाअ-अ
एइएइ
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया, कुड़मालि माहान ‘ओ’ केर ओकार मुलक उचारन नि हएला । बल्कि एकर उचारन ‘अउ’ चाहे ‘अ’ लेइ ह’ए जाएला किंतु पंचपरगनिया मेंहेन एकर तेहें अप’स्टर’फि ( ’ ) केर बेब’हार करल जाएला, हुआँइ कुड़मालि मेंहेन ‘अ’ केर बेब’हार करल जाएला । जेसन –

सबद’पंचरगनियाकुड़मालि
सोनास’नासना
कोनाक’नाकना
दोनाद’नादना
ओदाअ’दाअदा
अमलोअमल’अमलअ
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया बाइक गढ़न मेंहेन बेसि भाभे बिभक्ति केर बेब’हार करल जाएला हुंआइ कुड़मालि मेंहेन बेसि भाभे परत’ए केर बेब’हार करल जाएला । बिभक्ति केर’ बेब’हार ह’एला किंतु परत’ए रकमे सब्दक संग चिपकल रहेला । जेसन –

पंचपरगनियाकुड़मालि
उ खाएक तेहें गेलक ।अंए लुंड़ेलाए गेल ।
मएँ कलम ले लिख’ना ।हामि कलमे लिखअहं ।
बुधनि डांग ले सुटि पाड़’तेहे ।बुधनि डांगे सुटि पाड़अइसाहि ।
सुमित गाडि़ मेंहेन घर गेलक ।सुमित गाडि़इं घार गेलाक ।
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनियाए करता कारक केर कन’ बिभक्ति चिन्हा नि ह’एला हुंआइ कुड़मालि मेंहेन करता कारक मेंहेनउ बिभक्ति देखल जाएला किंतु परत’ए केर रकम सब्द’ टाँए चिपकल रहेला । जेसन –

पंचपरगनियाकुड़मालि
राम पढ़लक ।रामे पढ़लाक ।
उ पढ़लक ।अएँ पढ़लाक ।
बिमल खातेहे ।बिमले खाइसाहे ।
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया एक बचन आर बहुबचन बाइक रचनाएँ करता चाहे करम’ केर अनुजाइ किरिआ केर लिंग मेंहेन कन’ परिबरतन नि ह’एला । एआनि किरिआ केर रूप दुइअ लिंग मेंहेन एके रकम रहेला । हुआँइ कुडमालि केर एक बचन मेंहेन किरिआ केर सरूप लिंग केर अनुजाइ ह’एला आर बहुबचन बाइक रचना मेंहेन लिंग केर अनुजाइ किरिआ नि बदलेला किंतु करता केर बादे लिंग बाचक परत’ए अनिबारज’ रूपे आएला । जेसन –

लिंग /बचनपंचपरगनियाकुड़मालि
पु. / ए.ब.मदन आइ ।मदन आउताक ।
इ. / ए .ब.गिता आइ ।गिता आउति ।
पु. / ब .ब.बरद गिला चर’तेहेन ।बरद गिला चरअहत ।
इ. / ब .ब.गाइ गिला चर’तेहेन ।गाइ गिलि चरअहत ।
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया मेंहेन छ’टे-छ’टे जिब आर निरजिब चिज बस्तु मेहेन लिंग केर परभाअ नि पड़ेला । किंतु कुड़मालि भासा मेंहेन छुटु-छुटु जिब आर निरजिब बस्तु मेंहनउ लिंग केर परभाअ देखल जाएला । जेसन –

निरजिब/छुटु जिबपंचपरगनियाकुड़मालि
जलइजलइ टाजेलेइ टि
कटअइरकटअइर टाकटअइर टि
कुलुपचभिटा/कुलुप टाकुलुप टि
तारेआतारेआ टातारिआ टि
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar
WhatsApp Image 2022 04 28 at 6.20.44 PM 3
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया जातिबाचक संइगा सब्द’ मेंहेन गिला, ला, आर सउब ज’इड़के एक बचन ले बहुबचन बनाल जाएला हुआँइ कुड़मालि मेंहेन गिला, गिलि, रा (अप्राणीवाचक छोड़ के), लाक, ला आर आदरबाचक संइगाक बाद निखा, निखि, निखिन सब्द’ ज’ड़ल जाएला । जेसन-

पं.प. जातिबाचक संइगा

एकबचनबहुबचन
बहिनकिताब गिला
छुआछुआ गिला
चेंगनाचेंगना गिला
छागेइरछागेइर ला/गिला
कुकुरकुकुर ला/गिला
किताबसउब बहिन
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

कुड़मालि जातिबाचक संइगा सब्द’

एकबचनबहुबचन
काड़ाकाड़ा गिला
गाइगाइ गिलि
कटअइरकटअइर गिलि
गरूगरू लाक
बरदबरद ला
बाबा निखा
भेइगनिभेइगनि निखि
पथिपथि गिला
राजाराजा रा
साधुसाधु रा
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया उतम पुरूस मेंहेन मएँ, मइधम पुरूस मेंहेन तएँ आर अइन’ पुरूस मेंहेन इ, उ केर बेब’हार करल जाएला किंतु कुड़मालि मेंहेन उतम पुरूस केर तेहें मएँ/हामि, मइधम पुरूस केर तेहें तएँ/तरा आर अइन’ पुरूस मेंहेन एंइ/एरा, अंइ/अरा केर बेब’हार करल जाएला ।

WhatsApp Image 2022 04 28 at 6.20.44 PM 4
Panchpargania Aar Kudmali Bhasha Mehen Antar

पंचपरगनिया संइखा बाचक बिसेसन कुड़मालि ले अलग आहे । जेसन –
पंचपरगनिया – एक/एग, दु/दुइ, तिन, चाइर, पाँच, छ’, सात ……।
कुड़मालि – अना, दना, टेना, चारा, माचा, झेंग/छइ, गइ…….। किंतु कुड़मालि मेंहेन इ संइखा गिलाक बेब’हार एखन अल्प’ मातराएँ ह’एला ।

पंचपरगनिया करमबाचक संइखा मेंहनउ अंतर देखाएला –
पंचपरगनिया – पहिला, दुसरा, तिसरा….
कुड़मालि – मिर, दउज, तेइज….

सारांश

इ रकम पंचपरगनिया कुड़मालि दुइअ भासा केर आपन निजेक – निजेक आलेदा – आलेदा चिन्हाप आहे । एसे त’ ल’ग केर धारना आहे कि पंचपरगनिया कुड़मालि एके रकमेक भासा हेके किंतु भासागत, धउनिगत, आकिरतिगत आर बेआकर’निक दांइजे देखले इ दुइअ भासा मेंहेन ढेइर रकमेक अंतर देखाएला । इ दुइअ भासाक एखन आपन रचित लिखित साहित आपन जरूरत केर अनुजाइ भरल-पुरल आहे आर बरत’मान मेंहेन दुइअ भासाएँ ढेइर रकमेक स’ध ह’ए रइ आहे । जेकर तेहें इ भासा गिला दिन के दिन समरिध ह’ते जातेहे ।


Share

Leave a Comment