Panchpargania Biha Geete Prakritik Best Chitran :- Panchpargania Biha Geete Prakritik Best Chitran केर भितरे हामरे देखब कि पाँचपरगना छेतर’ मेंहेन जे अनेक रकम केर सामाजिक संसकार आहे इगला मेंहेन बिहा संसकार मेंहेन नेग अनुजाइ जे अनेक रकम केर गित आहे, आर एहे गित गिला मेंहेन पर’किरतिक उपादान केर चितरन केसन आर कन-कन रूपे ह’ए आहे ?
Table of Contents
पंचपरगनिया बिहा गिते पर’किरति चितरन|Panchpargania Biha Geete Prakritik Best Chitran
पंचपरगनिया बिहा संसकार – बिहा सामाजिक मानुस केर एकटा नामक’रा संसकार हेके । जनम केर पहिल ले मिरतु केर बाद तक मानुस जिब’ने संसकार देखल जाएला । पाँच परगना छेतर’ मेंहन भिनु-भिनु रकम संसकार देखल जाएला जेसन गरभ’धारन, जनम, मुंडन, कानबिंधना, बिहा, मिरतु एमाइन । इगलाक मइधे पांच परगना इलाका मेंहेन मुइख रूपे बिहा संसकार मेंहनेइ गित पाउआल जाएला ।

पंचपरगनिया बिहा गित केके कहेनला –
Panchpargania Biha Geete Prakritik Best Chitran :- पांच परगना छेतर’ मेंहेन बिहा संसकार मेंहेन जन गित गिला गितकाल जाएला उगलाके बिहा गित कहल जाएला । पांच परगना इलाकाएँ बिहा लउकिक बिधान ले ह’एला । पंचपरगनिया समाज मेंहेन एसन भाभे बेसि बिहा ह’एक कार’ने पर’किरतिक परतेक कर’ठेक छाप इ बिहा गित गिलाएँ देखे पाउआएला ।
बिहा दुइ पछे ह’एला कनेआ पछ आर बर पछ । इ दुइअ पछ केर परतेक नेग मेंहेन अलग-अलग गित आहे आर इ गित गिलाएँ पर’किरति केर छाप सहजेइ देखल जाए पाराए । देखा इ हरदि माखा पंचपरगनिया बिहा गिते पर’किरति चितरन केसन ह’ए आहे –
हरदि-हरदि पुरा पाटन राइ गिरि चंदन
बहिन के तर हरदि चेढ़ाए देतउ
के तर संगे जातउ रे?
एकटा माड़वा गिते कहल जातेहे माड़वा टा त’ टल’ मल’ झिलमिलातेहे, किंतु कन क’ना मेंहेन आजिक प’सल पेरवा कुंड़रि-कुंड़रि कांद’तेहे? मन मेंहेन आनंद रहत कहनउ घर परिबार ले अलग ह’एक दुख दरद टा अके सारातखन घुमड़’तेहे । हिंआ पेरवा कनेआ केर तेहें बेब’हार करल जाए आहे जेटाएँ पर’किरतिक छाप साफाइ देखातेहे । गित टा इ रकम आहे –
टल’ मल’ करे बाबा झिलिमिलि माड़वा
घुरि-घुरि कंुड़रए आजिक’ प’सल परेवा ।
एकटा गाइर गित देखा –
तर माएँ त’ खाए रहे भेलवा पाकल
तेहें त’ बर’ भेलवा आँखा रे ।
तर माएँ त’ खाए रहे पेचकी पुआ
तेहें त’ बर’ फुलल’ गाल रे ।।
हिंआ गाइर गिते कतना सुंदर पर’किरतिक छाप भेलवा आर पेचकीक रूपे देखातेहे । हिंआ बर के इंगित क’इर कहन अकर माएँ केउ गाइर देल जातेहे । कहल जातेहे बर केर माएँ जरूर भेलवा पाकल खाए ह’इ अहेतेहें बर केर आँइख भेलवा रकम बड़े-बड़े आहे । आर पेचकी पुआउ (पिठा) खाए ह’इ तेहेंइ बर केर गाल पुआ पीठा रकम फुलल आहे ।

पंचपरगनिया बिहा गिते बर के गाइर देएक चलन आहे । इटाएँ कनेआक बहिन, दीदी, काकी, आजी एमाइन सामिल रहँएला । एसन मानल जाएला कि बर के गाइर देले द’घा द’स काटाएला । इटाएँ कन’ राग द’स नि राखल जाएला ।
भाला कन एसन परिबार ह’इ जे बिना चरची केइ/बिना नाम पाता जाइन कहने आपन बेटिक बिहा पाका करी? एआनि सबकुछ पहिले ले जाइन-बुइझ कहन बिहा तए करल जाएला । तार मइध’उ बारात जखन कनेआक दुआरे लागाएक र’हेला तखन कनेआक माएँ बर के सवाल करेला कि तर माएँ-बाप केर नाम पहिल कहिं तबेइ मर दुआरे बारात लागाए देम ।
आर जखन तक बर आपन माएँ बापेक नाम नि कहेला तखन तक बारात दुआरे लागाएक परमिसन नि देल जाएला । अतना खिन तक कनेआक माएँ अके पीपर गाछेक फेड़े रहे कहेला आर पीप’इर बिछ-बिछ कहन खाए कहेला, इटाएँ पर’किरतिक चितरन सहजेइ देखाएला –
आउ संुदर’ बर’ पीपर तर’
सेह’ पीपइर बिनि-बिछि खाउ
कहु त’ कहु बर’ तहरी बापेर नाम
तबे बर’ लागाबे दूआर ।
आउ संुदर’ बर’ बइसु पीपर तर’
सेह’ पीपइर बिनि-बिछि खाउ
कहु त’ कहु बर’ तहरी माएर’ नाम
तबे बर’ लागाबे दुआर
बाप’ मर’ दशरथ’ माएँ कस’ल्आ रानी
एबे बर’ लागाबे दुआर ।।
पितर पिंधा सम’इएक गिते हास परिहास आर इरखा भरल पुरल आहे । एकटा पीतर पींधा गिते गहना चुमाइआ केर दाढि़क पट’तर रग’उनी काँटा संग करल जाए आहे जेटाएँ पर’किरतिक पुट देखे पाउआएला । गीत टा इ रकम आहे –
झुंड़-झुंड़ रगउनी
पाकल-पाकल दाढि़आ ।
गहना जदि कमाए देबे
चंइथ लेबउ दाढि़आ ।।
आर एकटा बिदाइ गिते देखल जाए पाराए का निआर पाहाड़ परबत आर पाड़इर केर दाराए एकटा बाप आर बेटिक बेदनाक चितरन ह’ए आहे –
पाहाड़े परबते पाड़इर गमकए
बाबाक आंइखे नींद नाहीं रे ।
बाबा जुंठा पतरी रकम फेंकले
एबे बाबा सुख’ नींद रे ।

हिंआ पाड़इर एक रकमेक फुल हेके आर जखन इ फुलेला तखन चाइर’ बाटे महकाए देला । हिंआ पाड़इर के जुआन बेटि संग तुलना करल जाए आहे । आर जुआन बेटि जखन पाहाड़ परबते एआनि सामाजे फुलेला अरथात जुआन ह’एला तखन अकर सुगंध बाप केर नींद उड़ाए देला कि कखन बेटिक जुआनि (सुगंध) साजा देइ ।
किंतु जेसेइ बेटि केर बिहाक दिन ठेकान ह’एला तेसेइ बाप निचिंति ह’ए जाएला । आर बेटि के बिदाएक सम’इए लागेला कि बाप एबार अके जुंठा पातिर रकम फेंइक देतेहे ।
एकटा आम मकुल खाएक गित के देखा कतना संुदर आर सटिक पर’किरति चितरन आम गाछ, जाम गाछ आर महुआ गाछेक दाराए देखातेहे –
कन क’नाए रप’ले बाबा आम’ ह’ जाम’ ह’
कन क’नाए आहे महुल डाइर रे ?
केहु जे खाउअए आम’ रे जाम’ ह’
केहु त’ खाए महुल डाइर ।।
सालु-सुगा खाउअए आम’रे जाम’ ह’
कुइलि संगा खाए महुल डाइर ।।
एसने आर’ बिहा गिते पर’किरतिक चितरन केर छाप देखा –
झइड़े-झइड़े पड़े तेंतइर’ पात
तेंतइर’ पाते बाबा धान’ घांटलि ह’
पाएरा राजा बिनि-बिछि खाए
पाएरार लागिन बाबा फाँद’ जउड़लि ह’
बाझि गेला बरेर’ बाप ।
कन’ आम्बा हरिहर’, कन’ आम्बा पीअर’
कन’ आम्बा सिंदुर बरन
सेह’ आम्बा बिछे गेला, कनेआ कुँवर’ ह’
राजा बेटा धरल’ आंचर ।

बड़’-बड़’ टांइड़े बाबा बड़’ रे सिम’इला फुल
फुइटे आछे आलइ-भालइ फुल ।
माएअ ना तुलिते पारे बाप’ ना तुलिते ह’
तुइले लिल’ फानला गांउएक लग ।
इ रकम भाभे पंचपरगनिया बिहा गिते पर’किरति चितरन केर अभाब नेखे । पंचपरगनिया बिहा गिते पर’किरति केर छाप अइन’ ल’क गितेक रकमे कम नेखे बल्कि हरेक नेगे इ गित गिलाएँ पर’किरतिक छाप देखाएला । पंचपरगनिया बिहा गिते पर’किरतिक दिरिस केर चितरन मुइख रूपे भिनु-भिनु नेगे फुल, फल, गाछ-पात, लत, लरंग, चर’इ, नदि, झरना, पाहाड़-परबत, टाँइड़ टिकर, खेति-किसानी, अन, घांस, पसु एमाइन केर देखे पाउआएला ।